Потекло на името

Постојат повеќе претпоставки за потеклото на името на градот Прилеп. Според едно предание на Марко Цепенков, луѓето кои почнале да се доселуваат, своите куќи ги граделе прилепени до калето на Марко, па поради прилепените куќи и градот го добил името Прилеп. Во истото предание се споменува дека градот бил прилебно место (место каде што се правело леб).

Според некои истражувачи името има старословенско потекло со значење блатно, мочурливо место, место покрај блато. Според Блаже Конески името Прилеп е образувано од личните имиња Прилепа и Прилепка, кои се зачувани во руската антропонимија

Уметност и архитектура

Постојат неколку антички знаменитости во Прилеп, вклучувајќи една кај Маркови Кули, црквата „Св. Никола“ од XIII век, црквата „Св. Успение Богородично“ („Трескавец“), црквата „Св. Преображение“ и „Могилата на непобедените“, споменик во чест на жртвите од фашизмот кој се наоѓа во централниот парк на Прилеп. Познато е дека постои голема римска некропола каде се најдени голем број на ѕидини. Римски урнатини се наоѓаат и блиску до Варошкиот Манастир, изграден на стрмните падини на ридот, каде подоцна е населена средновековна заедница. Голем број на раноримски гробници, некои со скулптурни релјефи на починатите или од „тракискиот јавач“ и други споменици од официјална природа, се наоѓаат во двориштето на црквата под јужната падина наВарош. Некои од најголемите споменици биле изградени во ѕидовите на црквата.

Најважниот антички споменик е стариот град Стибера ситуиран на ридот Бедем близу Чепигово, во централниот дел наПелагонија.

Манастирот Трескавец, е изграден во XII век во планините на 10км северно од Прилеп, под Златоврв, на работ на мала висорамнина на околу 1100 метри надморска висина. Други инскрипции во Трескавец вклучуваат неколку римски творби од I век посветени на Аполон. Старата тврдина била користена од Римјаните, а подоцна Византијците. Во средновековието, Крале Маркоја обновил цитаделата, правејќи ја важна воена тврдина. Дури и Цар Самуил дошол таму по поразот на Беласица во 1014 година.

Цркви

• Црква „Св. Благовештение“ - позната како Стара Црква;
• Црква „Св. Кирил и Методиј“ - црква градена во периодот 1926-1936 ;
• Црква „Св. Преображение“ - се наоѓа во самиот центар на градот;
• Црква „Св. Петка“ - црква од поново време. Се наоѓа во населбата Точила
• Црква „Св. Троица“ - гробјаснка црква која се наоѓа се наоѓа на Песјобрдо;
• Црква „Св. Константин и Елена“ - се наоѓа во населбата Аличаир. Поставени темели во 2012;
• Црква „Св. Пантелејмон“ - се наоѓа во дворот на градската болница. Поставени темели во 2012^];
• Црква „Св. Наум Охридски“ - се наоѓа покрај спортската сала „Македонија“. Поставени темели во 2012;
• Црква „Покров на Пресвета Богородица“ - се наоѓа на три километри од Прилеп, кај месноста Kула;
• Црква „Св. Трифун“ - се наоѓа во месноста Склештен Мост и традиционално се посетува за време на закројувањето на лозјето на Трифуновден

Личности од Прилеп и околината

• (1300 - 1349), Григориј Акиндин, еретик, книжевник и мислител;

• (1320 - 1406), Никодим Тисмански, преподобен, светец, книжевник, исихаст, црковен политичар;

• (1335 - 1395), Крале Марко, средновековен владетел;

• (1829 - 1920), Марко Цепенков, македонски преродбеник, еден од најголемите собирачи на народно творештво;

• (1860 - 1908), Атанас Бадев, композитор, хорски и музички теоретичар;

• (1864 - 1921), Ѓорче Петров, македонски револуционер, еден од раководителите на ЦК на ВМРО;

• (1865 - 1912), Пере Тошев, македонски револуционер, еден од најзначајните членови на ЦК на ВМРО;

• (1868 - 1962), Крсто Гермов (Шаќир Војвода), илинденски војвода и прв претседател на Народното собрание на асномска Македонија;

• (1877 - 1939), Петар Ацев, македонски револуционер за време на владеењето на Отоманската Империја со Македонија;

• (1880 - 1943), Али Фетхи Окјар, премиер на Република Турција и претседател на турскиот парламент;

• (1897 - 1944), Методија Шаторов - Шарло, македонски комунист, национален деец;

• (1898 - 1966), Димитар Талев, бугарски писател;

• (1902 - 1957), Методија Андонов - Ченто, прв претседател на АСНОМ;

• (1909 - 1944), Круме Волнароски, народен херој на Југославија;

• (1909 - 1942), Рампо Левков, народен херој на Југославија;

• (1909 - 1988), Круме Кепески, автор на првата книга за граматика за македонски јазик

• (1912 - 1942), Борка Велески, народен херој на Југославија;

• (1912 - 1942), Јордан Чопела, народен херој на Југославија;

• (1915 - 1944), Кузман Јосифоски - Питу, организатор на антифашистичкото ослободително движење за време на НОБ, познат како вториот Гоце Делчев, народен херој на Југославија;

• (1915 - 1943), Мирче Ацев, народен херој на Југославија;

• (1918 - 1944), Кире Гаврилоски, народен херој на Југославија;

• (1919 - 2006), Вера Ацева, народен херој на Југославија;

• (1919 - ), Борко Темелковски, народен херој на Југославија;

• (1921 - 2001), Крсте Црвенковски, народен херој на Југославија;

• (1921 - 1993), Блаже Конески, македонски преродбеник, поет и татко на македонскиот јазик и литература;

• (1921 - 1942), Борка Талески, народен херој на Југославија;

• (1921 - ), Илија Јовановски, с. Топлица, народен херој на Југославија;

• (1922 - 1995), Ѓоре Дамевски, народен херој на Југославија;

• (1925 - ), Атанас Забзановски, народен херој на Југославија;

• (1947 - ), Блага Петреска, македонска фолк пејачка.

Могила на непобедените

Могилата на непобедените претставува меморијален комплекс во спомен паркот на Револуцијата во Прилеп. Комплексот е изграден во 1961 година во чест на загинатите борци од НОВ, според проект на архитектот Богдан Богдановиќ Меморијалниот комлекс е составен од два дела: Заедничка гробница-крипта и спомен урни. Во едниот дел се подигнати мермерни урни, слични на античките. Најголемата урна со симбол на вечен пламен ја претставува непокорноста на македонскиот народ. Во вториот дел се наоѓа криптата - заедничката гробница, каде во мермерните плочи се вклесани имињата на паднатите борци, кои го положиле животот за ослободување на Македонија. Во периодот 2007-2008 комплексот бил целосно ревитализиран.

Паркот на револуцијата кој се наоѓа на јужната периферија на Прилеп е хортикултурно уреден со високо растителна борова шума и нискорастителна зимзелена флора. Во спомен на своите паднати борци во НОВ од 1941-1945 година, во 1961 година во градот Прилеп го подига монументалниот споменит „Могилата на непобедените“ во рамките на овој Парк. Споменикот е со полукружна форма со внатрешен дел кој по целата вертикална површина е поплочен со бели мермерни плочки. На него се испишани имињата на 462 паднати борци од Прилеп и прилепско, а во криптата се наоѓаат нивните посмртни останки. Во атриумот се издигаат осум мермерни урни кој симболизираат формирањето на партизанските одреди и нивно прераснување на поголеми воени формации.

Автор на проектот е белградскиот архитект Богдан Богдановиќ. Паркот на револуцијата за споменик на култура е прогласен во 1989 година. Во состав на споменичкиот комплекс Паркот на Револуцијата е и „Алејата на Народни херои“, откриена истата 1961 година. Во неа на мермерни постаменти поставени се бронзени спомен бисти од десетте загинати Народни херои од НОБ од Прилеп. Кире Гаврилоски-Јане (1918-1944) Илија Игески-Цветан (1920-1944) Орде Чопела (1912-1942) Борка Талески(1921-1942). Кузман Јосифоски-Питу (1915-1944) Мирче Ацев (1915-1943) Борка Велески-Левата (1912-1942) Рампо Левката (1909-1942) Лазо Филипоски-Лазовски(1918-1942) Круме Волнаросkи(1909-1944)